بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

د

ن وَالْقَلَمِ وَ مَا يَسْطُرُون
نون؛ سوگند به قلم و آنچه می نويسند.
Noon. I swear by the pen and what the angels write

نکاتی درباره تایپوگرافی وب

خ

از زمان پیدایش نخستین وب سایت، متن ها یکی از اجزای مهم صفحات وب بودند. هر چند به مرور زمان با ورود تصاویر، صوت و فیلم کمی از بار مسئولیت متون کم شد اما هنوز جایگاه خود را از دست نداده اند و بخش مهمی از کار را به عهده دارند.

بسیاری از طراحان وب سایت به صورت تجربی بهترین ترکیب و ظاهر را برای نمایش متن ها انتخاب می کنند. اما اصولی وجود دارد که با رعایت آن ها، تاثیرپذیری و زیبایی سایت چند برابر خواهد شد.

در ادامه مطلب قصد داریم تعدادی از اصول مقدماتی تایپوگرافی را به اختصار مرور کنیم. هرچند بسیاری از دوستان با این نکات آشنا هستند؛ اما شاید مرور آن ها خالی از لطف نباشد.

تاثیر اندازه فونت و سلسله مراتب تگ‌ها

پ

فونت های داخل سایت باید به گونه ای قرار گیرند که کاربر به راحتی بتواند آن ها را بخواند. نوع فونت، وزن و کوچک (یا بزرگ) بودن اندازه آن ممکن است تمایل کاربر برای بازگشت به وب سایت را کاهش دهد. قواعد و قوانین زیادی برای انتخاب بهترین فونت وجود دارد.

در زیر می توانید ۵ وزن مختلف خانواده فونت ایران سن سریف را در شرایط یکسان مشاهده کنید. لازم به ذکر است برای این صفحه از وزن نازک (Light) استفاده شده است.

بیانِ زبان با گذشت زمان کهنه می شود و بیانِ قلم برای همیشه باقی می ماند (Ultra Light)

بیانِ زبان با گذشت زمان کهنه می شود و بیانِ قلم برای همیشه باقی می ماند (Light)

بیانِ زبان با گذشت زمان کهنه می شود و بیانِ قلم برای همیشه باقی می ماند (Regular)

بیانِ زبان با گذشت زمان کهنه می شود و بیانِ قلم برای همیشه باقی می ماند (Medium)

بیانِ زبان با گذشت زمان کهنه می شود و بیانِ قلم برای همیشه باقی می ماند (Bold)

بیانِ زبان با گذشت زمان کهنه می شود و بیانِ قلم برای همیشه باقی می ماند (Black)

تگ‌های هدینگ

ی

در این بین، استفاده از تگ های هدینگ مناسب و رعایت سلسله مراتب آن ها، هم مفهوم نوشته را بهتر منتقل می کند و هم تاثیر قابل توجهی در نتایج موتورهای جستجو خواهد داشت. این نکته یکی از فاکتورهای مهم در بهینه سازی وب سایت برای موتورهای جستجو (Search Engine Optimization) است.

نمونه ای از خروجی تگ های هدینگ با سایز استاندارد مربوطه به فونت های فونت ایران را در زیر مشاهده می کنید.

(H1) نابرده رنج گنج میسر نمی شود. No gain without pain

(H2) نابرده رنج گنج میسر نمی شود. No gain without pain

(H3) نابرده رنج گنج میسر نمی شود. No gain without pain

(H4) نابرده رنج گنج میسر نمی شود. No gain without pain

(H5) نابرده رنج گنج میسر نمی شود. No gain without pain

(H6) نابرده رنج گنج میسر نمی شود. No gain without pain

سطر و ستون بندی

م

معمولاً هرگاه مقدار نوشته از یک سطر بیشتر شود ناگزیر به ستون بندی هستیم. و این کار ما را با چند متغییر مواجه خواهد کرد:

۱- عرض ستون‌های متنی که حاوی حداقل۷ کلمه باشد بهترین انتخاب است. اگر ستون کوتاه‌تر باشد چشم بیننده در اثر حرکت‌های زود به زود از پایان یک سطر به ابتدای سطر بعدی خسته خواهد شد. علاوه بر این لبه ستون‌هایی با عرض کم نیز همیشه دندانه ای و بی نظم خواهد بود. ستون‌هایی با عرض طولانی هم برای خواننده آزار دهنده است چرا که چشم در حرکت بازگشت از انتهای یک سطر به ابتدای سطر بعدی ممکن است دچار اشتباه شود.

۲- لدینگ یا همان فاصله سطر هم در ستون بندی اهمیت دارد. ستون‌های فشرده اگرچه به لحاظ گرافیکی منسجم و زیبا هستند اما عمل خواندن را مختل می کنند و در مقابل، فاصله سطر زیاد نیز باعث نازیبایی و خستگی چشم خواننده می‌شود. فاصله سطر همیشه می تواند با توجه به نوع فونت و عرض ستون‌ها تغییر کند. بدین ترتیب که فونت‌هایی با دندانه‌های بلند‌تر و ستون‌هایی با عرض بیشتر به لدینگ بیشتری نیاز دارند.

۳- همترازی هم یکی از متغییرهای پر بحث در ستون بندی است. اما به طور کوتاه و خلاصه باید گفت که بهتر است در متن فارسی از همترازی یا همان Justification استفاده نکنید. این عمل اگرچه لبه پاراگراف شما را مرتب خواهد کرد اما تنظیمات فاصله حروف را تغییر خواهد داد و در نتیجه باعث کاهش خوانایی خواهد شد.

(IRANSans Ultra Light)

ایران سن سریف IRANSans سبکی ساده و ضخامت یکسان از قلم ایران است که با وجود حفظ ساختار قلم‌های رایج ایرانی حال و هوای مدرن و امروزی دارد. سادگی شکل‌ حروف و استفاده از حداقل شکستگی باعث شده است این تایپ فیس علاوه بر خوانا بودن زیبا و چشم نواز نیز باشد. این فونت با سبک‌های طراحی کمینه‌گرا Minimal سازگاری خوبی دارد و همنشین مناسبی برای فونت‌های سن‌سریف لاتین است. خانواده فونت ایران سن‌سریف در سال ۱۳۹۴ پرطرفدارترین فونت فارسی بوده است.

Roboto has a dual nature. It has a mechanical skeleton and the forms are largely geometric. At the same time, the font features friendly and open curves. While some grotesks distort their letterforms to force a rigid rhythm, Roboto doesn’t compromise, allowing letters to be settled into their natural width. This makes for a more natural reading rhythm more commonly found in humanist and serif types.

(IRANSans Light)

ایران سن سریف IRANSans سبکی ساده و ضخامت یکسان از قلم ایران است که با وجود حفظ ساختار قلم‌های رایج ایرانی حال و هوای مدرن و امروزی دارد. سادگی شکل‌ حروف و استفاده از حداقل شکستگی باعث شده است این تایپ فیس علاوه بر خوانا بودن زیبا و چشم نواز نیز باشد. این فونت با سبک‌های طراحی کمینه‌گرا Minimal سازگاری خوبی دارد و همنشین مناسبی برای فونت‌های سن‌سریف لاتین است. خانواده فونت ایران سن‌سریف در سال ۱۳۹۴ پرطرفدارترین فونت فارسی بوده است.

Roboto has a dual nature. It has a mechanical skeleton and the forms are largely geometric. At the same time, the font features friendly and open curves. While some grotesks distort their letterforms to force a rigid rhythm, Roboto doesn’t compromise, allowing letters to be settled into their natural width. This makes for a more natural reading rhythm more commonly found in humanist and serif types.

(IRANSans Regular)

ایران سن سریف IRANSans سبکی ساده و ضخامت یکسان از قلم ایران است که با وجود حفظ ساختار قلم‌های رایج ایرانی حال و هوای مدرن و امروزی دارد. سادگی شکل‌ حروف و استفاده از حداقل شکستگی باعث شده است این تایپ فیس علاوه بر خوانا بودن زیبا و چشم نواز نیز باشد. این فونت با سبک‌های طراحی کمینه‌گرا Minimal سازگاری خوبی دارد و همنشین مناسبی برای فونت‌های سن‌سریف لاتین است. خانواده فونت ایران سن‌سریف در سال ۱۳۹۴ پرطرفدارترین فونت فارسی بوده است.

Roboto has a dual nature. It has a mechanical skeleton and the forms are largely geometric. At the same time, the font features friendly and open curves. While some grotesks distort their letterforms to force a rigid rhythm, Roboto doesn’t compromise, allowing letters to be settled into their natural width. This makes for a more natural reading rhythm more commonly found in humanist and serif types.

(IRANSans Medium)

ایران سن سریف IRANSans سبکی ساده و ضخامت یکسان از قلم ایران است که با وجود حفظ ساختار قلم‌های رایج ایرانی حال و هوای مدرن و امروزی دارد. سادگی شکل‌ حروف و استفاده از حداقل شکستگی باعث شده است این تایپ فیس علاوه بر خوانا بودن زیبا و چشم نواز نیز باشد. این فونت با سبک‌های طراحی کمینه‌گرا Minimal سازگاری خوبی دارد و همنشین مناسبی برای فونت‌های سن‌سریف لاتین است. خانواده فونت ایران سن‌سریف در سال ۱۳۹۴ پرطرفدارترین فونت فارسی بوده است.

Roboto has a dual nature. It has a mechanical skeleton and the forms are largely geometric. At the same time, the font features friendly and open curves. While some grotesks distort their letterforms to force a rigid rhythm, Roboto doesn’t compromise, allowing letters to be settled into their natural width. This makes for a more natural reading rhythm more commonly found in humanist and serif types.

(IRANSans Bold)

ایران سن سریف IRANSans سبکی ساده و ضخامت یکسان از قلم ایران است که با وجود حفظ ساختار قلم‌های رایج ایرانی حال و هوای مدرن و امروزی دارد. سادگی شکل‌ حروف و استفاده از حداقل شکستگی باعث شده است این تایپ فیس علاوه بر خوانا بودن زیبا و چشم نواز نیز باشد. این فونت با سبک‌های طراحی کمینه‌گرا Minimal سازگاری خوبی دارد و همنشین مناسبی برای فونت‌های سن‌سریف لاتین است. خانواده فونت ایران سن‌سریف در سال ۱۳۹۴ پرطرفدارترین فونت فارسی بوده است.

Roboto has a dual nature. It has a mechanical skeleton and the forms are largely geometric. At the same time, the font features friendly and open curves. While some grotesks distort their letterforms to force a rigid rhythm, Roboto doesn’t compromise, allowing letters to be settled into their natural width. This makes for a more natural reading rhythm more commonly found in humanist and serif types.

(IRANSans Black)

ایران سن سریف IRANSans سبکی ساده و ضخامت یکسان از قلم ایران است که با وجود حفظ ساختار قلم‌های رایج ایرانی حال و هوای مدرن و امروزی دارد. سادگی شکل‌ حروف و استفاده از حداقل شکستگی باعث شده است این تایپ فیس علاوه بر خوانا بودن زیبا و چشم نواز نیز باشد. این فونت با سبک‌های طراحی کمینه‌گرا Minimal سازگاری خوبی دارد و همنشین مناسبی برای فونت‌های سن‌سریف لاتین است. خانواده فونت ایران سن‌سریف در سال ۱۳۹۴ پرطرفدارترین فونت فارسی بوده است.

Roboto has a dual nature. It has a mechanical skeleton and the forms are largely geometric. At the same time, the font features friendly and open curves. While some grotesks distort their letterforms to force a rigid rhythm, Roboto doesn’t compromise, allowing letters to be settled into their natural width. This makes for a more natural reading rhythm more commonly found in humanist and serif types.

اعداد و علائم در فونت فارسی

ظ

اعداد فارسی: ۱۲۳۴۵۶۷۸۹۰
اعداد عربی: ۱۲۳٤٥٦۷۸۹۰
اعداد انگلیسی: 1234567890

برای تایپ اعداد فارسی در محیط وب از کیبورد استاندارد فارسی استفاده کنید. در ویندوز ۸ و یا بالاتر این کیبورد، با نام Persian(Standard)Keyboard در لیست کیبوردهای ویندوز وجود دارد. همچنین می توانید از این آدرس آن را دانلود و نصب کنید.

با استفاده از کیبورد استاندارد می‌توانید ممیز فارسی را تایپ کنید.
میانبر این علامت کلیدهای Shift+3 است. به این شکل: ۳٫۱۴
ممیز فارسی با علامت اسلش تفاوت دارد :۳/۱۴

با استفاده از کیبورد استاندارد می‌توانید جداکننده هزارگان فارسی را تایپ کنید.
میانبر این علامت کلیدهای Shift+2 است. به این شکل: ۹٬۲۱۰٬۰۰۰
این علامت با جدا کننده هزارگان انگلیسی تفاوت دارد : ۹,۲۱۰,۰۰۰

نسبت‌های طلایی

۳٫۷۷۷ ÷ ۱٫۶۱۸ = ۲٫۳۳۵
۶٫۱۱۲ ÷ ۱٫۶۱۸ = ۳٫۷۷۷
۹٫۸۸۹ ÷ ۱٫۶۱۸ = ۶٫۱۱۲
۱۶ ÷ ۱٫۶۱۸ = ۹٫۸۸۹
.......................................
۱۶ × ۱٫۶۱۸ = ۲۵٫۸۸۸
۲۵٫۸۸۸ × ۱٫۶۱۸ = ۴۱٫۸۸۷
۴۱٫۸۸۷ × ۱٫۶۱۸ = ۶۷٫۷۷۳
۶۷٫۷۷۳ × ۱٫۶۱۸ = ۱۰۹٫۶۵۶

اهمیت اندازه فونت در خوانایی و زیبا شدن صفحه وب سایت بر کسی پوشیده نیست. در کنار این بحث، موارد دیگری مانند ارتفاع خطوط، فاصله ها، ابعاد قسمت های مختلف و ... نیز در بحث تایپوگرافی اهمیت زیادی دارند.

برای محاسبه این اعداد می توانیم از سری اعداد متناسب (Modular Scale) استفاده کنیم. در حقیقت از تعدادی عدد پشت سر هم که بر اساس مضرب خاصی تشکیل شده اند برای تنظیمات ارتفاع خط، فاصله ها، ابعاد و ... استفاده می کنیم. نسبت (عدد) طلایی همان مضرب اعداد است.

به عنوان مثال می خواهیم از سایز 16px فونت ایران سن سریف به عنوان فونت و سایز اصلی متن صفحات استفاده کنیم. عدد فی (phi) یونانی که معادل ۱٫۶۱۸۰۳۳۹۸۸۷ (به اختصار ۱٫۶۱۸) است را به عنوان نسبت طلایی در نظر می گیریم. بنابراین سری اعدادی به شکل روبرو خواهیم داشت:

به کمک این اعداد و استفاده از آن ها در صفحات وب سایت خود می توانیم خوانایی و زیبایی آن را افزایش دهیم. علاوه بر آن، اگر از واحدهای نسبی مانند em استفاده شود، امکانات بیشتری در اختیار طراح و بازدیدکننده خواهد بود. البته سری اعداد بر مبنای نسبت طلایی فقط در تایپوگرافی وب سایت کاربرد ندارد. این اعداد می تواند ادامه داشته باشد (۱٬۲۱۵٫۹۸۱ ، ۱٬۹۶۷٫۴۵۷ ، ۳٬۱۸۳٫۳۴۵ و ...).

خوانایی لینک‌ها

غ

شاید بتوانیم از لینک ها (hyperlinks) به عنوان مهم ترین بخش وب سایت ها در ارتباط با سئو (SEO) و نیز یکی از پرکاربردترین اجزای وب سایت نام ببریم. بنابراین بازدیدکننده باید بتواند به راحتی آن ها را از سایر محتوای صفحه تشخیص داده و متن لینک شده را به سرعت و بدون مزاحمت مشاهده کند.

به صورت پیش فرض، متن هایی که داخل یک هایپرلینک قرار می گیرند، زیر خط دار یا underline می شوند (مانند این لینک یا پیوند به صفحه اصلی فونت ایران). در بسیاری از فونت های فارسی، این خط روی متن و نقطه ها قرار می گیرد (مانند این لینک یا پیوند به صفحه اصلی فونت ایران با فونت تاهوما).

در صورت بروز این مشکل، یا باید خط زیرین تمام تگ های «a» غیر فعال شود و یا با ترفندهایی به شکل دیگر ایجاد شود (مانند قرار دادن border-bottom برای تگ های «a»).

همچنین پیشنهاد می کنیم از قراردادن افکت ها و transition های آزاردهنده روی لینک ها پرهیز کرده و برای راحتی کاربر از padding و color با کانتراست مناسب نسبت به زمینه استفاده کنید.

در این فایل سعی کردیم همراه با یک مطلب آموزشی کوتاه، نحوه استفاده از خانواده فونت ایران سن سریف و پیش نمایشی از قسمت های مختلف آن را مرور کنیم.
برای مشاهده راهنمای نحوه قراردادن فونت ها در وب سایت خود، به این آدرس مراجعه کنید.

ء